In de afgelopen maand zou het zeer goed zo kunnen zijn dat je een factuur hebt gekregen van Buma Stemra of van een “Stichting Reprorecht”. Heel veel mensen zullen nooit hebben gehoord van deze organisaties en vragen zich af of het hier gaat om een oplichtingstruc. Daar kunnen we gelukkig kort over zijn: dit is geen oplichting en de factuur is rechtsgeldig. Maar tegelijkertijd betekent dat zeker niet dat je moet betalen! Lees in ieder geval eerst even dit blog en bepaal dan of je dit betaalt.

Wat voor organisaties zijn Sena, Buma Stemra en Stichting Reprorecht?

Sena, Buma Stemra en Stichting Reprorecht zijn allemaal stichtingen die namens belanghebbende partijen licentiekosten innen voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal. Dat zit als volgt: als iemand bijvoorbeeld iets schrijft dan heeft die persoon een wettelijke bescherming dat datgene wat hij of zij heeft geschreven van die persoon blijft. Dat staat in de auteurswet van 1912. Je kan dus niet zomaar iemand anders teksten overnemen. De eigenaar van de tekst moet hier volgens de wet toestemming voor geven en mag hier licentiekosten voor rekenen.  

Buma Stemra en Sena zijn bijvoorbeeld beiden organisaties die licentiekosten innen op muziek namens muzikanten, producers, etc. Onderscheid tussen Sena en Buma Stemra is dat Sena verantwoordelijk voor de licentiekosten die de uitvoerend artiest terwijl Buma Stemra dit doet voor Componisten. Ze innen de kosten bij mensen en bedrijven die muziek afspelen en verdelen dit onder componisten en artiesten.

Stichting Reprorecht is een organisatie die namens auteurs en beeldmakers licentiekosten innen over kopieën die je maakt van hun werk. Als jij bijvoorbeeld een tekst of een plaatje uit een boek fysiek of digitaal kopieert, dan moet je hier licentiekosten voor betalen. Reprorecht int deze licenties en verdeelt dit aan auteurs en uitgevers.

Heb je niet al auteursrechten betaald?

Nu zullen veel mensen denken “Wacht even. Ik koop een cd. Dan mag ik de muziek op deze cd toch gewoon luisteren? Daar hoef ik toch niet nog meer voor te betalen?” Ja en nee. Als je een cd hebt gekocht dan heb je het recht gekocht om de muziek op de cd af te luisteren. Echter, wat je niet hebt gedaan is het recht om de muziek op de cd ten gehore te brengen aan anderen. Hetzelfde geldt voor het kopen van een boek. Je koopt dat het recht om het boek te lezen en te bezitten. Niet het recht om dit boek te kopiëren. 

Er zit dus een duidelijke wettelijke basis achter de licenties die deze instanties innen. Als jij auteursrechtelijk beschermd materiaal gebruikt zonder dat je hiervoor toestemming hebt of licentiekosten hebt betaald, dan kun je dat via deze instanties regelen.

Maar wie heeft Stichting Reprorecht, Buma Stemra en Sena het recht gegeven om dit te innen?

Je kopieert een passage uit een boek van Harry Mulisch. Dat is auteursrechtelijk materiaal, dus je bent “licentie verplicht” en verplicht om toestemming te vragen. Maar aan wie vraag je toestemming of dit mag en betaal je? Harry heeft tenslotte de hemel ontdekt en komt niet terug voordat hij eindelijk de Nobelprijs voor de Literatuur krijgt. Waarom zou stichting Reprorecht dan deze licentiekosten mogen innen? 

Dat komt doordat de rechthebbende op licenties gezamenlijk afspraken hebben gemaakt om de rechten op auteursrechtelijk materiaal gezamenlijk te innen op een gemakkelijke manier. Dat is namelijk veel makkelijker dan dat iedere keer als je gebruik maakt van de auteursrechtelijk materiaal je op zoek moet gaan naar de juiste persoon om toestemming te vragen. Stel maar voor: je bent dansleraar en voor iedere keer dat je dansles geeft zou je dan voor ieder nummer dat je draait, de componist, de artiest, de platenmaatschappij, etc van ieder individueel nummer moeten benaderen, vragen om toestemming en licentiekosten moeten betalen. Dat is ondoenlijk. Makkelijker is om dit via één partij te doen die dit ook gemakkelijk maakt op basis van een simpel betaal model. Dat is handiger voor iemand die graag wil gebruik maken van de rechten en zeker ook voor de houder van de rechten.

In de 20e eeuw zijn al deze organisaties opgezet op basis van de toenmalige wetgeving. Buma Stemra is al in 1913 opgericht nadat de auteurswet van 1912 werd ingevoerd. Stichting Reprorecht werd in 1974 opgericht en Sena in 1994. Ze zijn alledrie tot stand gekomen via overleg tussen overheid en de industrie die ze representeren.

Dus moet ik facturen van Stichting Reprorecht, Buma Stemra en Sena betalen?

Al deze facturen zijn dus rechtsgeldig en worden verstuurd via instanties die een officieel mandaat hebben om deze facturen te innen. Dat betekent echter NIET dat je deze facturen hoeft te betalen. Dat hoeft alleen als je daadwerkelijk gebruik maakt van auteursrechtelijk materiaal.

Om dit verder toe te lichten, moeten we hier wel eerst twee disclaimers geven op dit stuk. Allereerst zijn wij zijn geen advocaten en wij weten te weinig van auteursrecht om hier een juridisch betoog te houden of je moet betalen. Dat was ook niet de bedoeling van dit stuk. De bedoeling is om uit te leggen wie deze organisaties zijn en wat ze doen. Daarbij geven we ook direct onze mening wat we hiervan nu vinden. Daarom direct ook de tweede disclaimer: wij waren voor dit stuk en ook na het schrijven van dit stuk zeer kritisch over deze hele gang van zaken. We vinden de wetgeving achterlijk en achterhaald en het gedrag van vooral Stichting Reprorecht niet netjes.

Dus je moet zelf bepalen of je onze argumenten steek vindt houden en het met ons eens bent dat je in veel gevallen niet hoeft te betalen.

De auteurswet 1912 en de 21e eeuw passen niet geheel bij elkaar

We schrijven dit stuk vanuit het perspectief van een internetbedrijf wat is opgericht in de jaren 10 van de 21e eeuw waarvan de jongste oprichter bouwjaar 1988 heeft. Vanuit dat perspectief vinden wij het onbegrijpelijk dat je überhaupt niet vrijelijk je creaties zou delen. Binnen de software ontwikkel community is het zeer gebruikelijk dat ontwikkelaars zonder officiële relatie tot elkaar samenwerken aan projecten. Je schrijft een stukje code deelt dat met de community en vervolgens gebruikt iemand anders jouw code om weer iets nieuws te schrijven. De licenties die de software community voor dit delen gebruikt, hebben normaal gesproken geen licentiekosten en er is ook geen noodzaak om de eigenaars van de code om toestemming te vragen. Het wordt juist aangemoedigd om code te gebruiken en te verbeteren want daar worden we allemaal beter van.

Bovendien vinden wij het belachelijk dat een wet uit 1912 de principes dicteert hoe we anno 2020 hiermee omgaan. Bijvoorbeeld het principe dat je ruim 50 jaar lang “rechten” hebt op vergoedingen als auteur. Komt dat enigszins overeen met hoe lang een post “trending” is op Facebook of Twitter? Überhaupt, het principe dat je voor het delen/kopiëren van iemands werk zou moeten betalen is niet voor te stellen in een samenleving waar influencers juist geld krijgen om werk van anderen te delen.

Ons uitgangspunt is dus dat het hele principe rond de wetgeving niet klopt. Nogmaals, dit is geen juridisch argument maar wel één waar wij sterk van mening zijn dat de gecreëerde situatie belachelijk is en totaal niet van deze tijd.

Buma Stemra en Sena factuur krijg je meestal op aanvraag

Als je een factuur van Buma Stemra krijgt, dan is de kans groot dat je iets met muziek doet en dat deze partijen je hiervoor moet betalen. Voor zover wij konden achterhalen, krijg je een factuur vooral als je jezelf hebt opgeven dat je een factuur wil krijgen. Ze sturen soms ook facturen als ze er achter komen dat muziek wordt gebruikt op werkvloer en houden hier ook sporadisch controles voor. 

Meestal heb je dus zelf een factuur aangevraagd en wij kunnen ons daar in vinden. Wanneer je echter ongevraagd een factuur krijgt, moet je die dan ook betalen? Dat ligt eraan of je muziek gebruikt in je bedrijf. Als er meer dan 2 mensen vanuit het bedrijf luisteren naar muziek. Dit gaat om medewerkers, klanten, leveranciers etc. Dus heb je een kroeg en draai je muziek? Dan moet je daarvoor betalen want je klanten luisteren naar die muziek en je gebruikt dat voor de bedrijfsvoering. Dat bedrag komt dus bovenop je spotify account waarvoor je al betaalt. Maar ook in gevallen waarbij je  op de werkvloer een radio met gratis muziek hebt aanstaan en hier meerdere mensen naar luisteren, ben je officieel ook verplicht om te betalen. Het radiostation heeft Buma Stemra alleen betaalt om dit naar jou te mogen uitzenden. Niet voor het feit dat jij de muziek weer doorzendt naar anderen

Let wel, er zijn wat mazen. Je hoeft niet te betalen als iedereen apart van elkaar luistert. Dus vier mensen die in één ruimte zitten met ieder een eigen koptelefoon, zijn NIET verplicht om te betalen. En een schilder die de radio hard heeft aanstaan zodat iedereen die in de buurt komt kan meeluisteren, veroorzaakt misschien alleen overlast maar gebruikt geen muziek vanuit de bedrijfsvoering. Ook dat is niet iets waarvoor je hoeft te betalen (in ieder geval niet aan Buma Stemra).

Kijk bovendien ook even of er niet dubbel wordt betaald. Stel dat je een dansleraar bent en je een ruimte huurt waar muziek wordt gedraaid, dan kan de verhuurder van deze ruimte de muziekrechten ook hebben afgekocht. Dan zou het zo kunnen zijn dat jij geen rechten hoeft te betalen want je hoeft niet dubbel te betalen. Als je echter je eigen muziek meeneemt, is dit natuurlijk niet het geval en moet je wel betalen. En zoals we hierboven ook al aangeven, bij muziek via de radio zijn die rechten ook niet afgekocht.

Stichting Reprorecht stuurt facturen ongevraagd

Voor zover wij konden achterhalen stuurt Stichting Reprorecht mensen een factuur op basis van inschrijvingen in de KvK. Gekko kreeg in ieder geval een factuur zonder dat wij ooit iets met deze partij hebben gedaan of contact hebben gehad. Bovendien is er ook geen enkele reden om aan te nemen dat wij auteursrechtelijke kopieën zouden maken. Daarnaast was het onmogelijk om via de website van Reprorecht een licentierecht aan te vragen.

Wij gaan er dus vanuit dat de Stichting Reprorecht ongevraagd deze facturen stuurt op basis van hun marktonderzoek (dat staat in ieder geval op hun website). Dat betekent dat je alleen hoeft te betalen als je ook daadwerkelijk inbreuk maakt op auteursrechtelijk materiaal. De Stichting reprorecht wil geld zien als je van auteursrechtelijk materiaal een fotokopie maakt of als je digitale kopieën doorstuurt (denk dus aan een screenshot van auteursrechtelijk materiaal of een PDF of iets dergelijks).

Wij denken dat de meeste bedrijven daarom deze factuur kunnen negeren. Want zelfs al zou je al een kopieerapparaat hebben, hoe vaak komt het voor dat je voor je bedrijf een kopie maakt van een boek? En als je digitaal een artikel deelt, dan kopieer je toch niet de tekst in een email maar zet je gewoon de link naar het artikel toe (wat NIET onder de wetgeving valt en je zonder betaling of toestemming mag doen). Anders is het toch onleesbaar? Gekko heeft bijvoorbeeld wel een kopieerapparaat wat een paar keer per jaar wordt gebruikt voor het printen en scannen van contracten. Verder zijn we paperless. Digitaal wordt er nooit wat gedeeld op een manier die  auteursrechtelijk is beschermd. En de enige auteursrechtelijke materialen die worden gebruikt worden rechtstreeks ingekocht bij de maker (bijv: plaatjes die een illustrator maakt en die wij inkopen en gebruiken op ons instagram account, als je daar kijkt kan je ons meteen even volgen ).

Wij hebben dus geen enkele relatie tot deze wetgeving en de uitwerking van Stichting Reprorecht. Wij vinden het dus ook belachelijk dat Stichting Reprorecht ons ongevraagd een factuur stuurt. Wij betalen daarom ook niet. Je kan dit overigens op de website van Stichting Reprorecht aangeven en hier bezwaar tegen maken. Wij doen dit niet omdat wij van mening zijn dat het niet onze verantwoordelijkheid is om dit aan te geven. De factuur is ongevraagd en het is niet aan ons om aan te geven waarom dat is. 

Vind je dat auteurs recht hebben op geld van bedrijven?

Onze mening is dus dat deze hele wet stupide is en dat vooral dat Stichting Reprorecht de interpretatie hiervan op een wel hele lullige manier doet. Ze zouden een voorbeeld kunnen aannemen van Buma Stemra die de mogelijkheid geven om geld te betalen, als je zelf van mening bent dat dit moet. Want nu worden er facturen verstuurd die waarschijnlijk niet van toepassing zijn met daarop de tekst: “restitutie is in principe niet mogelijk”. Dus als je betaalt maar dat hoefde eigenlijk niet, heb je pech gehad. Nogmaals, hier is maar één woord voorde: lullig.

Ben jij het met ons oneens? Vind je dat we de wet niet kennen, de daadwerkelijke situatie niet goed hebben onderzocht of dat we hiermee aanzetten tot broodroof van arme muzikanten, schrijvers, illustrators? Laat het ons weten. Want dit artikel is opgezet puur vanuit een interne discussie op de werkvloer aangevuld met wat Google zoekopdrachten, zonder dat we hier enig juridisch advies voor hebben aangevraagd. Bovendien hebben we bijvoorbeeld Stichting Reprorecht ook niet benaderd om hun kant van de zaak te belichten Wij zouden het namelijk best wel irritant vinden als we ongevraagd worden benaderd…

Laat je commentaar hieronder achter of stuur een mailtje naar info@getgekko.com